نویسنده: مهدی مظفری
دنیای مجازی مملو از تصاویر کودکان است؛ تصاویری از آن‌ها در حال غذا خوردن، خندیدن، گریه کردن، خوابیدن، و حتی لحظات بیماری یا دستشویی رفتن. پدر و مادرها به طور روزمره عکس‌های فرزندان خود را در گروه‌های خانوادگی، شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و سایر پلتفرم‌ها به اشتراک می‌گذارند. در این میان، هویت مجازی کودک پیش از آنکه او فرصتی برای تصمیم‌گیری داشته باشد، توسط والدین و به هر شکلی که آن‌ها صلاح می‌دانند، شکل می‌گیرد. اما این رویه می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد، هم از نظر امنیتی و هم از نظر اخلاقی.
اکثر کودکان دوساله نسل جدید به وسیله والدین‌شان در فضای مجازی حضور دارند. طبق یکی از بررسی‌ها، در آمریکا بیش از نود درصد کودکان آمریکایی بسیاری از عکس‌های‌شان در پلتفرم‌های مجازی و صفحات وب آپلود شده است و به آسانی در دسترس همه‌گان قرار دارد. از این رقم، بیش از هشتاد درصد این کودکان زیر دو سال می‌باشند.
کودکانی که لحظات زندگی‌شان در دنیای مجازی ثبت می‌شود، ممکن است پس از گذر از دوران خردسالی دریابند که هویت مجازی آن‌ها تا حدود زیادی، و غالباً توسط والدین‌شان، شکل گرفته است. این امر با توجه به ماهیت جستجوپذیر، اشتراک‌پذیر و ماندگار محتوای مجازی، نقشی دوگانه برای والدین به عنوان هم «والد» و هم «ناشر» ایجاد می‌کند و پرسش‌های مهمی را در باب حریم خصوصی، رضایت و ماهیت کلی رابطه والد و فرزند به وجود می‌آورد.
کارشناسان، متخصصان حقوق کودک و مدافعان سلامت روان، نگرانی فزاینده‌ای را در خصوص تعارض ذاتی بین «آزادی والدین در انتشار عکس‌های فرزندان‌شان» و «حفظ حریم خصوصی کودکان» ابراز می‌کنند.
با وجود اینکه اشتراک‌گذاری اطلاعات و عکس‌های کودکان، اغلب با نیت خیر و بدون سوء نیت انجام می‌شود. اما والدین غالباً از عواقب بلندمدت و ماندگاری اینگونه اطلاعات در فضای مجازی غافل هستند.
عواقب و خطرات امنیتی
یکی از بزرگترین خطرات به‌اشتراک‌گذاری بی‌رویه عکس کودکان، سرقت هویت است. به عنوان مثال، برخی از بزرگسالان عادت دارند نام و تاریخ تولد فرزند خود را در تبریک تولد و سایر پست‌های خود در شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و اینستاگرام ذکر کنند. این اطلاعات به راحتی قابل دسترسی برای مجرمان سایبری است که می‌توانند از آن‌ها برای ایجاد پروفایل‌های جعلی به نام کودک یا برای اهداف کلاهبرداری دیگر استفاده کنند.
خطر دیگر، کودک آزاری مجازی است. افراد سودجو می‌توانند عکس‌های کودکان را از شبکه‌های اجتماعی برداشته و آن‌ها را به عنوان عکس‌های خود یا برای سوء استفاده جنسی منتشر کنند.
علاوه بر این، به اشتراک گذاری اطلاعات لحظه به لحظه در مورد مکان کودک می‌تواند امنیت او را به خطر اندازد. افراد غریبه می‌توانند از این اطلاعات برای ربودن یا آزار کودک استفاده کنند.
اشتراک گذاری بی‌حد و مرز عکس‌های کودکان در فضای مجازی، حتی در گروه‌های خصوصی فیسبوک یا حساب‌های حفاظت‌شده اینستاگرام و دیگر پلتفرم‌ها، بدون خطر نیست. استیسی اشتاینبرگ، استاد حقوق در لوین کالج دانشگاه فلوریدا و مدیر مرکز کودکان و خانواده در این دانشگاه، در این باره می‌گوید: «در مورد گروه‌های خصوصی، این تصور غلط وجود دارد که همه اعضا همدیگر را می‌شناسند و منافع مشترکی دارند.»
والدین و پرستاران باید مراقب باشند که عکس‌های کودکان را فقط با افرادی به اشتراک بگذارند که به آن‌ها اعتماد دارند و می‌دانند که این عکس‌ها را دانلود، بازنشر یا از آن‌ها سوء استفاده نمی‌کنند.
همچنین باید از تنظیمات حریم خصوصی قوی برای حساب‌هایی که در آن‌ها عکس‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود، اطمینان حاصل کنند. این شامل نظارت بر دسترسی افراد به این حساب‌ها و محدود کردن امکان اشتراک‌گذاری مجدد این عکس‌ها توسط دیگران می‌شود.
اشتاینبرگ می‌گوید: «بسیاری از والدین تصور می‌کنند که گروه‌های خصوصی یا حساب‌های حفاظت‌شده فضای امنی هستند و به همین دلیل در به اشتراک‌گذاری محتوا با مخاطبان محدود خود احتیاط کمتری می‌کنند. اما این محتوا هنوز هم می‌تواند در معرض دید افراد زیادی قرار گیرد.»
اشتراک‌گذاری تصاویر کودکان و مسئله شکل‌گیری هویت ایشان
پیامدهای اشتراک‌گذاری گسترده اطلاعات کودکان فراتر از مسائل امنیتی است و پارادایم جدیدی در فرزندپروری را رقم می‌زند. دیگر نقش والدین و پرستاران صرفاً به مراقبت و نگهداری از کودکان محدود نمی‌شود، بلکه در بسیاری موارد، آن‌ها به طور بالقوه به پخش‌کنندگان اطلاعات مربوط به فرزندان خود برای مخاطبان وسیع تبدیل می‌شوند. این حجم عظیم از اشتراک‌گذاری مزایای آشکاری برای افراد، مانند خانواده‌ها و دوستانی که از نظر جغرافیایی از هم دور هستند یا والدینی که برای دریافت مشاوره از دوستان مورد اعتماد، جزئیات زندگی فرزندان خود را به اشتراک می‌گذارند، به همراه دارد. با این حال، این مدل جدید می‌تواند حق حاکمیت کودک بر شکل‌گیری هویت خود را نیز به خطر اندازد.
کودکان در حال رشد، در حال کشف هویت خود و یافتن جایگاه‌شان در دنیای اطراف‌شان هستند. به اشتراک‌گذاری مداوم عکس‌ها و اطلاعات شخصی آن‌ها در فضای مجازی، حریم خصوصی آن‌ها را نقض می‌کند و می‌تواند احساس امنیت و کنترل آن‌ها را بر اطلاعات‌شان از بین ببرد.
برعلاوه، هنگامی که والدین تصاویر کودکان خود را به طور آنلاین به اشتراک می‌گذارند، تصویری را از آن‌ها به دنیا ارائه می‌کنند که ممکن است با تصویری که خود کودک از خود دارد، مطابقت نداشته باشد. این امر می‌تواند قدرت انتخاب کودکان را در مورد نحوه ارائه خود به دنیا و نحوه شکل‌گیری هویت‌شان محدود کند. در اینباره نکته آخر اینکه کودکانی که عکس‌های‌شان به طور مکررا در شبکه‌های اجتماعی شیر می‌شود، ممکن است احساس فشار کنند که همیشه بهترین نسخه از خود را به نمایش بگذارند و مورد تأیید دیگران باشند. این امر منجر به مشکلات سلامت روان مانند اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس کودک نیز شود.
