قوانین خودساخته‌ی وزارت امر به معروف و نهی از منکر برای مسافران زنان تنها به سفرهای بیرون شهری خلاصه نمی‌شود زیرا اکنون در تردد میان شهری نیز قوانین دست و پا گیری وضع شده است. قوانینی که به واسطه‌ی آن حتی مسافران زن را مجبور به پیاده شدن از موتر کرده تا مسیرهای طولانی‌ای را پیاده طی کنند.
عدم رعایت پوشش مورد تایید این گروه، نداشتن محرم و نشستن به صندلی جلویی موتر از جمله بهانه‌هایی است که به گفته‌ی رانندگان؛ زنان را وادار به پایین شدن از موتر می‌کنند.
غلام غوس رحمانی، راننده‌ی موتر مسافربری در یکی از مسیرهای میان شهری است. او در صحبت با رسانه گوهرشاد می‌گوید نیروهای حکومت در بخش‌های مختلف این شهر و در جاده‌های عمومی ایست‌های بازرسی ایجاد کرده‌اند و مسافران زن که پوشش مورد تایید این گروه را نداشته باشند از موتر پایین می‌کنند و در بسا موارد مورد توهین و تحقیر قرار می‌دهند.
او تاکید می‌کند که تمام مسیرهای درون شهری و تردد افراد به‌شدت از سوی محتسبان امر به معروف و نهی از منکرکنترل می‌شود.
پایین کردن مسافران زن اما بخشی از ماجراست زیرا دردسر‌هایی که برای راننده ایجاد می‌شود بسیار فراتر از یک تذکر لفظی است.
زندان؛ بهای تلخ بر رانندگان هرات
آقای رحمانی از یکی از تجربه‌های دشوار خود حرف می‌زند که موترش توقیف و خودش روانه‌ی زندان شده است.
او می‌گوید: «یک روز از چهار راهی مستوفیت به طرف دروازه ملک در حرکت بودم، یک زن کهن‌سال را در جلو موتر (صندلی جلویی) سوار کردم، نیروهای وزارت امر به معروف و نهی از منکر در چوک سینما من را پیاده کردند، یک سیلی به صورتم زدند و موتر را یک شبانه روز توقیف و خودم را زندانی کردند.»
این راننده‌ی موتر از نحوه‌ی برخورد محتسبان امر به معروف و نهی از منکر انتقاد می‌کند و می‌افزاید: «نیروهای حکومت مخصوصا همان‌هایی که چپن سفید به تن دارند، اصلا درکی از شرایط ندارند و به جز تحقیر، توهین و اذیت افراد کاری را بلد نیستند.»
خلیل احمد درانی، یکی دیگر از راننده‌ها‌ی؛ مسیرهای درون شهری است. او از وخیم شدن اوضاع کنونی انتقاد می‌کند و می‌گوید که اگر راهی برای فرار از وضعیت داشت، آن را حتما امتحان می‌کرد.
او می‌گوید: «ما نمی‌توانیم زنان و دختران را در چوکی جلوی موتر سوار کنیم، آهنگ گوش داده نمی‌توانیم و اصلا ماندیم که چطور با شرایط زندگی کنیم. هیچ جایی هم رفته نمی‌توانیم تا از این شرایط راحت شویم.»
او می‌افزاید در صورتی که رانندگان مسافر زن را درصندلی پشت سر سوار کنند، بخاطر کمبود مسافر زن، مجبور می‌شوند تمام مسیر را هیچ مسافر دیگری را سوار نکنند و در حالی که مسافر مرد هست، باید با صندلی‌های خالی مسیر را به پایان برسانند.
خلیل احمد پانزده سال است که راننده‌ی تاکسی است. او می‌گوید هرگز در تمام عمر رانندگی‌اش چنین محدودیت‌های سخت و دست و پا گیری را تجربه نکرده است.
آقای درانی از هشدار محتسبان امر به معروف و نهی از منکر حرف می‌زند که به تمام رانندگان گفته اند که از سوار کردن مسافران زنی که حجاب مورد تایید این گروه را ندارند و یا محرم شرعی با خود ندارند، بپرهیزند.
او تاکید می‌کند که آنان برای رانندگان گفتند که نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به آنان هشدار دادند، در صورت که از این امر و هدایت سرپیچی کنند، مسوولیت بعدی برعهده‌ی رانندگان و نمایندگان ایستگاه‌ها خواهد بود.
خلیل احمد تجربه‌ی یک دوست راننده‌اش را تعریف می‌کند که به دلیل سوار کردن یک مسافر زن بدون محروم، در مسیر شیدایی- غیبتان هنگامی که به چوک گل‌ها رسیده است از سوی ماموران امر به معروف و نهی از منکر توقف داده می‌شود و سپس به مدت دو شبانه روز زندانی می‌شود.
خلیل احمد؛ راننده‌ی درون شهری ۴۵ سال سن دارد و پدر دو دختر و سه پسراست.
او می‌گوید: «فرزندانم همه دانشجو و دانش‌آموز هستند. حالا به این فکرم که چطور مصارف درس و مشق آنان را پُره کنم (تامین کنم) تا از مکتب و دانشگاه‌ها‌ی‌شان عقب نمانند.»
محدودیت‌ها سفره‌ی رانندگان را کوچکتر کرده است
قریب به اتفاق تمام رانندگان درون شهری هرات از شرایط کنونی شکایت دارند و می‌گویند محدودیت‌ها علیه زنان و دختران و همین‌طور رانندگان سبب شده تا کسب و کار شان با رکود مواجه شود و به سختی بتوانند از پس هزینه‌های زندگی‌شان برآیند. وضعیت ایجاد شده تنها محصول محدودیت‌های وضع شده بر مسیرهای شهری نیست. اکثر زنان و دخترانی که در موسسات فعالیت می‌کردند، دانشجویان و دانش‌آموزان، زنانی که در مراکز آموزشی فعالیت می‌کردند و یا در آن‌جا درس می‌خوانند همه کتله‌ی بزرگی از مسافران را تشکیل می‌دادند که اکنون جالی خالی آن در اقتصاد رو به رکود رانندگان به شدت احساس می‌شود.
غلام قوس می‌گوید: «تیل موتر گران است، مسافر به شدت کاهش یافته و در بیشتر مواقع مسافران در مسیرهای طولانی فقط برای ما ۱۰ افغانی پیشنهاد می‌کنند، ما با آن قیمت کم و از روی اجبار آنان را سوار موتر کنیم. اگر این کار را نکنیم، مجبور هستیم که در خانه گشنه سر کنیم.» او سه فرزند دارد و سرپرستی خانواده‌ی خودش است که در کنار این‌ها، هزینه‌های زندگی پدر و مادرش نیز به عهده‌ی اوست.
تمام مسیر راه؛ تا خانه را با گریه طی کردم
هم‌زمان شماری از مسافران زن در صحبت با رسانه گوهرشاد می‌گویند که بارها از سوی محتسبان امر به معروف و نهی از منکر مورد توهین و تحقیر قرار گرفته است.
فروهر عظیمی، یکی از زنانی است که در یکی از مراکز صحی به عنوان آشپز فعالیت می‌کند. او ۴۰ سال دارد و همیشه چادر می‌پوشد.
خانم عظیمی می‌گوید: «یکی از روزهای ماه حمل امسال به سه‌چرخه نشسته بودیم با دو سه خانم دیگر و یک مرد کهن‌سال، در مسیر مناره‌ها یک نفر که مسلح بود جلوی سه‌چرخه‌ی ما را گرفت و راننده را با قنداق اسلحه‌اش زد و ما را هم به خاطر وجود یک مسافر مرد فحش‌های خیلی رکیک‌ی داد. مسافر مرد را گفت که پایین شود اما آن مرد از بس پیر و ناتوان بود نمی‌توانست پیاده شود. آن فرد مسلح، دست این پیرمرد را گرفت و کشید و این مرد از سه‌چرخه افتاد به روی زمین.»
خانم عظیمی می‌افزاید که تمام آن روز از ترس آن حادثه، ضعف کرده است و همکاران اش در نهایت او را به خانه‌اش رساندند.
پروین سماواتی یکی دیگر از مسافران زنی است که از آزار و اذیت در مسیر رفت و برگشت اش صحبت می‌کند.
خانم سماواتی در یکی از مراکز آموزشی معلم قرآن است و حجاب می‌پوشد. او می‌گوید: «یک روز وقتی از کورس به سمت خانه می‌رفتم در مسیر بین چوک گل‌ها – شهرنو مامور مسلح آمد و مرا از موتر پایین کرد. به صندلی جلو موتر نشسته بودم. او مامور کلی حرف‌های زشت و زننده به من زد و مرا زن بد خواند که عفت و حیا ندارم و من آن روز مجبور شدم تمام مسیر راه؛ تا خانه را پیاده بروم و در تمام راه هم گریه کردم.»
فرزانه نیک‌منش یکی از دخترانی است که از او نیز بخاطر نداشتن پوشش مورد تایید امر به معروف از سوی آنان از فلانکوچ پایین کشیده شده است.
فرزانه می‌گوید: «روزی که برای سپری کردن امتحان قابلگی می‌رفتم، یک حجاب سیاه بلند پوشیده بودم. در مسیر راه بودیم که فلانکوچ ما متوقف شد و نیروهای امنیتی حکومت با اخطار سلاح‌شان من را از موتر پیاده کردند.»
خانم نیک‌منش می‌افزاید، نیروهای مسلح حکومت بعد از پیاده کردن‌اش به او گفتند: «بدون پوشیدن “چادر” حق نداری جایی بروی.»
فرزانه می‌گوید، این اتفاقات در روز سرنوشت ساز امتحان نهایی قابلگی‌اش رخ داده و او با چشمانی پُر از اشک به خانه بازگشته و پس از آن با پوشش دیگری بلاخره توانسته خود را به محل آزمون برساند.
محدودیت‌هاعلیه زنان و دختران افغان در حالی وضع می‌شود که سال گذشته وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست با نشر دستورالعملی، زنان بدون محرم را از سفر در فاصله‌ی ۷۲ کیلومتر منع کرد و از رانندگان وسایط نقلیه نیز خواست که تنها زنانی که حجاب مورد تایید این وزارت را داشت و در صورتی که همراه محرم بود را در مسیرهای طولانی سوار کنند.
گزارشگر: عاطفه علیزاده
