یازدهم اکتبر و وضعیت دختران در افغانستان
یازدهم اکتبر برابر است با روز جهانی دختران، این روز در تقویم سال به مناسبت آگاهیدهی دختران در رابطه با حقوق و نابرابریهای اجتماعی و جنسیتی که از سویی مردان اعمال میشود؛ بهنام روز جهانی دختران نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری این روز تحت عنوان «روز جهانی دختران»، تلاش و مبارزه برای دسترسی حقوق دختران، به آموزش و پرورش، تغذیه، موارد بهداشتی، مبارزه با خشونت، تبعیض و ازدواج اجباری عنوان شده است.
روز جهانی دختران در حالی فرا میرسد که زنان و دختران افغان با محدودیتهای زیادی دست و پنجه نرم میکنند. با رویکار آمدن حکومت سرپرست، زنان و دختران به چهاردیواریهای خانهها محصور شده و حق فعالیتهای اجتماعی، آموزش، کار و آزادی از آنها سلب شده است و سازمانهای پشتیبان حقوق کودکان سازمان ملل متحد، اوضاع زنان و دختران را در افغانستان نگرانکننده خوانده است.
این نهاد تاکید میکنند که اگر تدابیر لازم برای رسیدگی به مشکلات و محدودیتهای زنان و دختران در افغانستان اخذ نشود و اوضاع به شکل جاری جریان پیدا کند، دروازههای مکتب به روی دختران باز نشود؛ دختران افغان به انزوایی بیشتر رانده شده و حدود دو میلیون دختر از آموزش باز خواهد ماند.
سلامالجنبی، مسوول صندوق پشتیبانی از کودکان سازمان ملل متحد در این باره گفته است: « یونیسیف به پشتیبانی از زنان و کودکان افغانستان ادامه میدهد و باید دختران به حقوق شان بهویژه حق آموزش، کار و خدمات بهداشتی دسترسی داشته باشند که این برای افغانستان بسیار مهم است.»
این در حالی است که رییس مجلس نمایندگان آمریکا نیز تأکید میکند که دسترسی دختران با آموزش در افغانستان مهم است. نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان آمریکا در این مورد گفته است: «ما زنان و دختران افغانستان را فراموش نخواهیم کرد. پشتیبانی و حمایت ما از آنها ادامه خواهد داشت. زنان افغان به پشتیبانی ناتو آموزش یافته و تحصیل کردهاند و ما نمیگذاریم که این زحمات از بین رفته و حقوق آنها پایمال شود.»
با این که در دورهی جمهوریت در افغانستان اکثریت متعلمان و محصلان را دختران تشکیل داده و کموبیش بستر مساعد برای رشد زنان ایجاد شده بود، این دوره خیلی زود به پایان رسیده که فرازنه عادلی، محصلی سال سوم رشته جامعهشناسی که اکنون منع تحصیل شده، میگوید: « اگر چه در حکومت قبلی فسادهای اداری، جنسیتی و اختلاسهای بیمورد وجود داشت؛ ولی در دورهي جمهوریت بستر اجتماع برای رشد زنان و دختران افغانستان کموبیش مهیا شده بود و زنان از آزادی نسبی برخوردار بود.»
همچنان وی میافزاید: « حکومت سرپرست آرزوهای دختران را به آتش کشیده است، اینها با سقوطدادن حکومت جمهوری روزگاری سیاه را بالای مردم آورده است که جبران ناپذیر است. از منع تحصیل و وضع محدودیتهای کاری گرفته تا حجابهای اجباری؛ موارد است که در زندگی زنان بیش از حد تأثیر منفی گذاشته، آنها نسبت به زندگی خوب ناامید، نسبت به تلاشها و دستیافتن به موفقیتهای فردی بیانگیزه شده است و تن به ازدواج اجباری میدهد.»
این در حالی است که صندوق حمایت از کودکان گفته است: «اگر دختران تحصیل شان را به پایان برسانند، تا سال ۲۰۳۰ از پنجاه میلیون ازدواج کودکان جلوگیری خواهد شد.»
کارشناسان نیز در این رابطه میگویند: «ازدواجهای اجباری پدیدآورندهی خشونتهای است که در زندگی جبرانناپذیر تلقی میشود.»
روز جهانی دختر در حالی فرا میرسد که این قشر توسط حکومت سرپرست با وضع محدودیتها خانهنشین شده و ملزم به رعایت حجاب اجباری شده است. در این رابطه محدثه جعفری میگوید: « حکومت سرپرست با وضع محدودیتهای بیاساس، تیشه به ریشهی خود میزند. زیرا حجاب اجباری نمیتواند مانع فساد و رشد اخلاقیات بد شود. یک شعر از مولانا است که میگوید: « گوش خر کوتاه کردی اسب شد آیا مگر // جان من ذاتیست بعضی ویژهگیهای بشر.»
وی در حال این شعر را خوانده و تحلیل نمود که واقعیتهای بروز جامعه در آن نهفته است: « حکومت سرپرست هر قدر شرایط را برای بانوان و دختران تنگ بسازد، به همان اندازه مردم از این حکومت متنفر شده و این محدودیتها به ضرر حکومت ختم میشود. ضمناً با وضع محدودیتها علیه بانوان نمیتوان به یک جامعه مرفه دست یافت؛ زیرا دختران امروز مادران فردا است و نسل نو زیر دست همین مادران تربیت شده و به جامعه تقدیم میشود. حجاب اجباری به هیچ وجه مانع فسادهای اخلاقی شده نمیتواند. مهم تفکر و رفتار انسانهاست. انسانها به هر موضع که احساس راحتی کند به همان موضع گرایش پیدا میکند، اگر کسی بخواهد فساد اخلاقی انجام دهد با پوشش حجاب نیز چنین کار را انجام میدهد و اگر کسانی که انسانهای خوبی است، بدون حجاب نیز انسانهای خوب بوده و فساد اخلاقی انجام نمیدهد. ما به این نتیجه میرسیم که دلیل وضع محدودیتها و حجابهای اجباری، ترس حکومت فعلی از بانوان افغان است.»
از سویی از سال گذشته تا کنون چندین مورد خشونت علیه زنان از لتوکوب گرفته تا تجاوز جنسی و ازدواجهای اجباری ثبت شده است که شگوفه جمال در این رابطه میگوید: « متاسفانه برخورد و رفتار مردان با زنان در افغانستان خشونتآمیز بوده و بارها زنان از سویی مردان لتوکوب شده است. مردان رفتار ناشایست را در قبال زنان در پیش گرفته و آنان را با نگاه جنس دوم میبیند که زنان مستحق این ظلم نیست.»
خانم جمال در حالی به موضوع خشونتِ کلامی اشاره میکند که بعضی پسران، دختران را با بهانهها و عملهای مختلفی مورد آزار کلامی قرار میدهد. وی میگوید: «بعضی پسران همیشه دختران را مورد آزار و اذیت کلامی قرار میدهد که این برای یک دختر شکننده است. من بارها با این واقعه روبرو شدهام و بارها از دختر بودنم اظهار پشیمانی نموده و جملهی «ایکاش پسر میبودم» را با خودم تکرار نمودهام.»
در ادامه وی گفت: « در افغانستان روز دختر در تقویم نامگذاری شده است ولی در حقیقت دختران این سرزمین روز ندارند. دختران این مرز و بوم همیشه مورد خشونت و محدودیتها قرار گرفته است که حق کار، آموزش و آزادی از آنها سلب شده، آنان در چهار دیواریهای خانهها محصور شده، تمام نامبدیها و بدبختیها را از چشم آنها دانسته و به آنها با دید جنس دوم مینگرد.»
از سویی یازدهم اکتبر زمانی در افغانستان فرارسیده است که افغانستان ماتمزده و اندوهناک است. زمینلرزهي روز شنبه ( ۱۵ میزان) در غرب افغانستان، باعث شد که شهروندان افغانستان در سوگ هموطنان خود نشسته و این روز از جنبوجوش واقعی آن باز بماند و به درستی تجلیل نشود. این روز برای مردم افغانستان یک روز سیاه بوده که در این حادثه، اکثر جانباختهگان؛ زنان و کودکان است.
فرشته اکبری یکی از معدود زنان کارفرما است که تا کنون شغل خود را ادامه داده و به کار خویش استوارانه تلاش میکند، وی میگوید: « با روی کار آمدن حکومت سرپرست و وضع محدودیتها علیه زنان؛ اکثریت زنان خانهنشین شده است. اما من به این محدودیتها تن نداده و کار شخصی خویش را رونق بخشیدهام. بناً از تمام دختران و زنان سرزمینم میخواهیم که در مقابل محدودیتها «نه» گفته و تسلیم محدودیتهای سلیقهای نشوند.»
با اینکه روز جهانی دختران؛ یک روز بینالمللی و یادآور پیشتبانی دختران و بالابردن سطح آگاهی آنها در نابرابریهای جنسیتی، آموزش و پرورش و… است؛ هنوز در افغانستان به عنوان یک فرهنگ جا نخورده و حقوق آنان همیشه سلب میشود. با وجود که آموزش یک رکن اساسی و پیشرفت بشریت محسوب میشود و با آن میتوان تمام موارد مبهم زندگی را حل نمود؛ حکومت فعلی برای دختران افغان در این راستا سدِ ساختهاند که در این زودیها عبور از آن ناممکن است. از سویی منع آموزش، دختران را مجبور به ازدواجهای اجباری و زیر سن نموده که آینده مبهم را برای آنان رقم میزند. وضعیت کنونی جامعه افغانستان برای زنان ناگوار بوده و هنوز زنان افغانستان به حقوقشان نرسیده است. پایمالی حقوق، تبعیضهای جنسیتی، خشونتهای خانوادگی، تجاوز جنسی، لتوکوب آنها توسط مردان و بدنگاهیهای حکومت با وضع محدودیتها در قبال آنها از جمله مواردی است که باعث سلب حقوق زنان شده است.